Od 7 listopada 2019 r. do polskiej procedury cywilnej wróciło postępowanie w sprawach gospodarczych, które zostało z tej procedury usunięte w roku 2012. Postępowanie w sprawach gospodarczych, w mojej ocenie, ma ogromne znaczenie dla przedsiębiorców, albowiem dotyczy ono zdecydowanej większości ich postępowań sądowych, a zwłaszcza tych przedsiębiorców działających w sektorze B2B. Spojrzałem na te przepisy okiem praktyka. Zapraszam do lektury.

Zgodnie z art. 458¹ § 1 kpc Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach gospodarczych podlegających rozpoznaniu w procesie.

             Zgodnie z art. 458² § 1 kpc sprawami gospodarczymi są sprawy:

1) ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej;

2) określone w pkt 1, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej;

3) ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291-300 i art. 479-490 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 505, z późn. zm.);

4) przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;

5) z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych;

6) z umów leasingu;

7) przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej;

8) między organami przedsiębiorstwa państwowego;

9) między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór;

10) z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;

11) o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;

12) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem.

            Zgodnie z art. 458² § 2 kpc nie są sprawami gospodarczymi sprawy o:

1) podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu;

2) wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony.

            Co istotne, w postępowaniu gospodarczym panuje swoisty reżim dowodowy, którego zlekceważenie może mieć opłakane skutki. Mianowicie, zgodnie z art. 458⁵ § 1 kpc Powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany - w odpowiedzi na pozew. Oznacza to, iż w pozwie oraz odpowiedzi na pozew musimy przytoczyć wszystkie twierdzenia faktyczne na których opiera się żądanie pozwu oraz wszystkie wnioski dowodowe na poparcie naszych twierdzeń i roszczenia. Naruszenie tego obowiązku skutkować będzie pominięciem takiego spóźnionego twierdzenia lub wniosku dowodowego, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.  

            Należy także zauważyć, iż oprócz powyższych rygorów, w postępowaniu gospodarczym zostało wprowadzone ograniczenie co do tego jakimi dowodami możemy w takim postępowaniu wykazywać nasze stanowisko. Chodzi tu o regulację art. 458¹¹ kpc oraz art. 458¹⁰ kpc.

            Zgodnie z pierwszym z przytoczonych przepisów tj. art. 458¹¹ kpc Czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 77³ Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

            W doktrynie w odniesieniu do tego przepisu wskazuje się, że Komentowany przepis przewiduje prymat dowodu z dokumentu w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Z treści omawianego przepisu wynika, iż co do zasady strona w postępowaniu w sprawach gospodarczych ma obowiązek wykazywania faktów, z których wywodzi skutki prawne, tylko za pomocą dokumentu w rozumieniu art. 77³ k.c. Fakty te mogą być wykazane przez stronę za pomocą innych dowodów tylko wtedy, gdy wykaże ona, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych. (tak w: Piaskowska Olga Maria (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany Opublikowano: LEX/el. 2020).

            W tym miejscu należy wskazać, iż zgodnie z art. 77³ kc Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Pojęcie to jest dosyć pojemne i praktyce mieszczą się tu zarówno tradycyjne dokumenty jak i formy nowoczesnej komunikacji eletronicznej (np. wiadomość e-mail).

            Co więcej, zgodnie z art. 458¹⁰ kpc Dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Oznacza to, iż w aktualnym procesie gospodarczym dowód z przesłuchania osoby w charakterze świadka stał się dowodem pomocniczym i wyjątkowym, tak jak jest to w przypadku dowodu z przesłuchania w charakterze strony.

            Z powyższych regulacji ustawowych oraz poglądów doktryny wyłania się następujący wniosek praktyczny. Mianowicie, kwestią o absolutnie zasadniczym znaczeniu jest dokumentowanie wszelkich czynności w formie dokumentu w rozumieniu art. 77³ kc. W mojej ocenie powinno to dotyczyć wszelkich czynności, które to czynności mogą być podstawą lub pomocą w dochodzeniu naszego roszczenia w sądzie, a w szczególności czynności w relacjach handlowych (nawiązania umowy, jej wykonywania, zapłaty, reklamacji itd). W przeciwnym bowiem przypadku mogą być trudności lub wręcz niemożliwość skutecznego dochodzenia swoich roszczeń w sądzie.

            Na marginesie zwracam uwagę na przepis art. 458¹² kpc zgodnie z którym Niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć kosztami procesu w całości lub części stronę, która przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

            W mojej ocenie przepis ten ma duże znaczenie praktyczne, albowiem faktycznie wprowadza obowiązek wezwania naszego dłużnika do zapłaty przed wytoczeniem pozwu (lub podjęcia innej próby ugodowego załatwienia sporu). W przypadku zaniechania tego obowiązku lub jego niewykazania (np. wezwanie ustne lub telefoniczne bez rejestracji dzwięku), sąd może nas obciążyć kosztami procesu, co oznacza, iż pomimo wygrania sprawy nie dostaniemy zwrotu naszych kosztów procesu, lecz będziemy jeszcze musieli zwrócić je stronie przeciwnej.

r. pr. Karol Kłosowski