Moja strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka). Dzięki nim możemy indywidualnie dostosować stronę do twoich potrzeb. Każdy może zaakceptować pliki cookies albo ma możliwość wyłączenia ich w przeglądarce, dzięki czemu nie będą zbierane żadne informacje.

Prawo dostępu do informacji publicznej jest zagwarantowane obywatelom i innym podmiotom na poziomie Konstytucji RP oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jest to jedno z istotniejszych praw obywateli w zakresie możliwości pozyskania wiedzy o działalności organów władzy publicznej. Jednakowoż, to prawo, jak każde inne prawo może podlegać wykorzystaniu nie zgodnie z jego przeznaczeniem. Inaczej rzecz ujmując wnioskodawca może nadużywać swojego prawa do dostępu do informacji publicznej. Czy w takim przypadku podmiot obowiązany do stosowania ustawy o dostępie do informacji publicznej musi takiemu wnioskodawcy udzielić informacji publicznej, czy też może odmówić? Zapraszam do lektury.

Zgodnie z art. 61 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

            Ustawowe doprecyzowanie tego prawa stanowi ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2176) (zwana dalej udip). Zgodnie z art. 1 ust. 1 udip: Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie.

Natomiast zgodnie z art. 2 ust. 1 udip: Każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo dostępu do informacji publicznej, zwane dalej "prawem do informacji publicznej".  

            Zgodnie z art. 5 udip prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu:

- w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych;

- ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy; ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa;

- w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o przymusowej restrukturyzacji;

- w zakresie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 lutego 2010 r. o rekapitalizacji niektórych instytucji oraz o rządowych instrumentach stabilizacji finansowej (Dz. U. z 2018 r. poz. 124, z 2019 r. poz. 1798 oraz z 2021 r. poz. 1598).

            Oprócz powyższych przypadków ograniczenia prawa do informacji publicznej orzecznictwo sądów administracyjnych wypracowało pojęcie „nadużycia prawa do informacji publicznej.

            W tym zakresie należy zwrócić uwagę na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 listopada 2016 r. sygn. akt: I OSK 1601/15, zgodnie z którym cyt.: „nadużycie prawa dostępu do informacji publicznej polega na próbie skorzystania z tej instytucji dla osiągnięcia celu innego niż troska o dobro publiczne, jakim jest prawo do przejrzystego państwa i jego struktur, przestrzeganie prawa przez podmioty życia publicznego, jawność działania administracji i innych organów władzy publicznej”.

            Powyższa linia orzecznicza jest również podzielana przez wojewódzkie sądy administracyjne w następujących wyrokach:

  • wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 14 stycznia 2015 r. sygn. akt: IV SAB/Wr 216/14, zgodnie z którym cyt.: „Nadużycie prawa dostępu do informacji publicznej będzie polegało na próbie korzystania z jego instytucji dla osiągnięcia celu innego aniżeli troska i dobro publiczne, jakim jest prawo do przejrzystego państwa, jego struktur, przestrzeganie prawa przez podmioty życia publicznego, jawność administracji i innych organów itp. Celem ustawy o dostępie do informacji publicznej nie jest więc zaspokajanie indywidualnych (prywatnych) potrzeb w postaci pozyskiwania informacji wprawdzie publicznych, lecz przeznaczonych dla celów innych niż wyżej wymienione. Takie informacje mogą być uzyskiwane na zasadach przyjętych dla danego rodzaju stosunków (por. J. Drachal, Prawo do informacji publicznej w świetle wykładni funkcjonalnej, w: Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980-2005, Naczelny Sąd Administracyjny, Warszawa 2005 pod redakcją J. Górala, R. Hausera i J. Trzcińskiego, s. 146, 147)”,
  • wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 20 marca 2019 r. sygn. akt: II SAB/Ke 6/19, zgodnie z którym cyt.: „Nadużycie prawa dostępu do informacji publicznej polega na próbie korzystania z jego instytucji dla osiągnięcia celu innego aniżeli troska o dobro publiczne, jakim jest prawo do przejrzystego państwa, jego struktur, przestrzeganie prawa przez podmioty życia publicznego, jawność administracji i innych organów itp.”,
  • wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 28 stycznia 2020 r. sygn. akt: II SAB/Kr 481/19, zgodnie z którym cyt.: „Jakkolwiek sama konstrukcja prawa dostępu do informacji publicznej jako publicznego prawa podmiotowego, w praktyce oznacza, że już samo stwierdzenie, że żądana informacja ma charakter informacji publicznej implikuje obowiązek udzielania informacji każdemu podmiotowi, który się o to zwróci, to jednak takie stosowanie prawa prowadzi również do jego nadużycia. Okoliczności związane z wnioskiem o udzielenie informacji publicznej powinny być zatem w każdym przypadku oceniane indywidualnie. Ocena taka powinna uwzględniać szerszy kontekst sytuacyjny, a nie tylko samo uprawnienia do uzyskania takiej informacji. Nadużywanie publicznego prawa podmiotowego ma miejsce wówczas, gdy podejmuje się próbę korzystania z instytucji dostępu do informacji publicznej dla osiągnięcia celu innego aniżeli troska o dobro publiczne, jakim jest w szczególności prawo do przejrzystego państwa, jego struktur, przestrzegania prawa przez podmioty życia publicznego, jawności funkcjonowania administracji i innych organów.”,
  • wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 25 marca 2021 r. sygn. akt: II SA/Bk 169/21, zgodnie z którym cyt.: „Ustawa z 2001 r. o dostępie do informacji publicznej ma zapewniać transparentność działań władzy publicznej, umożliwiać społeczną jej kontrolę, budować społeczeństwo obywatelskie i rozwijać demokrację uczestniczącą, w której obywatele mają wpływ na podejmowanie dotyczących ich decyzji. Dlatego żądana informacja, aby uzyskała walor informacji publicznej musi dotyczyć zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.i.p. "sprawy publicznej". Przedmiotem takiej informacji jest problem lub kwestie, które mają znaczenie dla większej ilości osób, czy grup obywateli lub też są ważne z punktu widzenia poprawności funkcjonowania organów państwa. Celem ustawy nie jest zatem zaspokajanie indywidualnych (prywatnych) potrzeb, w postaci uzyskiwania informacji dotyczących wprawdzie kwestii publicznych, lecz przeznaczonych dla celów handlowych, edukacyjnych, zawodowych czy też na potrzeby toczących się postępowań sądowych. Ustawa z 2001 r. o dostępie do informacji publicznej ma służyć uniwersalnemu dobru powszechnemu związanemu z funkcjonowaniem publicznych instytucji. Wnioski o udostępnienie informacji publicznej składane przez podmioty, których interesów dotyczą nie są wnioskami o udzielenie informacji publicznej, nie odnoszą się bowiem do "sprawy publicznej".

            Powyższa koncepcja nadużycia prawa dostępu do informacji publicznej ma doniosłe znaczenie praktyczne zwłaszcza z punktu widzenia podmiotów zobowiązanych do udzielania takiej informacji, w szczególności jednostek samorządu terytorialnego.

            Nieraz bowiem w praktyce zdarza się, że wnioskodawca występuje z tym samym wnioskiem do wielu urzędów jednostek samorządu terytorialnego. Często zdarza się też tak, że wniosek taki nie ma niewiele wspólnego z troską o dobro publiczne, jakim jest w szczególności prawo do przejrzystego państwa, jego struktur, przestrzegania prawa przez podmioty życia publicznego, jawności funkcjonowania administracji i innych organów. Co więcej, często bywa tak, że wniosek taki stanowi ewidentny przejaw działalności komercyjnej czy zawodowej wnioskodawcy lub nawet wnioskodawca ze składania takich wniosków i pozyskiwania w ten sposób informacji uczynił sobie sposób na prowadzenie działalności gospodarczej.

            Dlatego też, w przypadku gdy dany organ poweźmie wątpliwości co do celów w jakich jest składany wniosek, może wszcząć postępowanie kończące się wydaniem decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej (patrz: art. 16 ust. 1 udip). W takim przypadku należy jednak pamiętać o regulacji szczególnej dotyczącej takiego postępowania zawartej w art. 16 ust. 2 udip zgodnie z którą cyt:: „do decyzji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że:

1) odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni;

2) uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji zawiera także imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji, oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra, o których mowa w art. 5 ust. 2, wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji”.

            Co istotne, w przypadku gdy organ w toku postępowania dowodowego ustali, iż doszło do nadużycia prawa dostępu do informacji publicznej, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy oraz w oparciu o wyżej zaprezentowane stanowisko orzecznicze sądów administracyjnych, może wydać decyzję odmowną.    

r. pr. Karol Kłosowski  

Zadzwoń do mnie i umów się na spotkanieKontakt

KLAUZULA INFORMACYJNA RODO


Copyright © 2021 Kancelaria Radcy Prawnego Karol Kłosowski. Design by LA DESIGN

Logo KK